Cinsel yolla bulaşan hastalıkların belirti verme süresi ve ortaya çıkan belirtiler bulaş türü, bulaş süresi, mikroorganizmanın türü, maruz kalınan etkenin yoğunluğu ve kişinin bağışıklık durumu gibi pek çok etkene bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu etkenler ile ortaya çıkan enfeksiyonlar tedavi edilmediği takdirde kronikleşip devamlı tekrarlayıcı enfeksiyonlara neden olabileceği gibi, bir kısmı da ciddi kronik sağlık sorunlarına yol açabilir (HIV ve HCV enfeksiyonlarında olduğu gibi). Çoklu partnerlerde ise devamlı tekrarlı enfeksiyon aktarımına da neden olabilir.
Önlem alınmadığı zaman sık görülen cinsel yolla bulaşan hastalıkları şu şekilde sıralamak mümkün;
- Bel soğukluğu (Gonore)
- Frengi (Sfiliz)
- Üretrit (Klamidya, Mikoplazma/Üreaplazma)
- Siğil (Kondülom=HPV)
- Uçuk (Herpes enfeksiyonu=HSV)
- Hepatit (Hepatit B ve Hepatit C virüsleri)
- AIDS (HIV enfeksiyonu)
- Trikomonas
CİNSEL YOLLA HASTALIKLAR NASIL BULAŞIR?
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların bulaşında üç temel yol vardır:
- Korunmasız cinsel ilişki sırasında sperm, vajinal salgı, tükürük, kan gibi vücut salgılarının karışımı sonrası
- Ameliyat, diş çekimi, tırnak çekimi gibi cerrahi işlemler manikür/pedikür gibi kozmetik bakım işlemlerinde kan ve kan ürünleri transfüzyonu ve dikkatsiz sterilizasyon/temizlik
- Hastalıklı annenin hamileliğinde veya doğum esnasında anneden bebeğe geçiş
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLARIN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların belirtileri farklı şekilde ortaya çıkar. Bakteri ile oluşan enfeksiyonlarda (bel soğukluğu, üretrit gibi) genelde bulaştan 2-3 gün sonra başlayan akıntı, idrarda yanma, idrar yolunda kaşıntı gibi yakınmalar olur. Bu enfeksiyona ateş genellikle eşlik etmez. Bağışıklığı düşük kişilerde mikroorganizmaların prostat veya testise ulaşması ve bu organları etkilemesi durumunda nadiren yüksek ateş, testislerde şişme ve ağrı olabilir. Kadınlarda ise vajende akıntı, yanma, kaşıntı gibi yakınmalar görülebilir. Ayrıca adet dışı kanamalar olabilir. Uçuk (Herpes) lezyonları kendini genital bölgede içi su dolu ağrılı küçük kabartılar şeklinde gösterir. Bu lezyonlar genelde bir sinir hattı boyunca düzgün olarak yayılır.
Siğiller vücuttan kabarık, ağrısız, kahverengi lezyonlardır. Ufak milimetrik boyutlardan çok büyük karnabahar benzeri dev boyutlara kadar değişiklik gösterebilir. Genital bölge ağırlıklı olmak üzere erkek veya kadın salgılarının vücut üzerine damladığı her bölgede olabilir. Frengi (Sfiliz) farklı evrelerde kendini gösteren bir hastalıktır. Erken dönemde penis üzerinde yara ile ortaya çıkar. Ağrılı, kanamalı bir lezyon oluşturur.
Viral hastalıklar ise daha kronik seyirlidir. Genel durum bozukluğu ile sistemik belirtiler verir. Bu hastalığa yapılan kan testleri ile tanı konulur. Genel olarak kas ve eklem ağrıları, baş ağrısı, ishal, bulantı/kusma gibi belirtiler de izlenebilir.
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLARDAN KORUNMA YOLLARI NELERDİR?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmanın önceliği korunmalı cinsel ilişkidir. Birden fazla partneri olan kişilerin cinsel ilişkide mutlaka prezervatif kullanması gerekir. Ayrıca düzenli kontrol de önemlidir. Erkeklerde ürolojik muayene ile HPV tarzı lezyonların varlığı ve kan testleri ile hepatit ve HIV kontrolü yapılabilir. Kadınlarda da aynı şekilde düzenli jinekolojik muayene ile vajinal smear ve kan testleri ile değerlendirme yapılmalıdır.
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLARIN TEDAVİLERİ NELERDİR?
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar günümüzde tanı konulduktan sonra etkin ilaçlarla kolayca tedavi edilebiliyor. Hastadan alınan öyküde eğer bir genital akıntı varsa bu genital akıntının rengi dahi tanı koymada yeterli olabiliyor. Yeşil sarı renkli akıntı gonore (bel soğukluğu), beyaz-sedef renkli akıntı klamidya/ mikoplazma enfeksiyonları için tipiktir. Erkeklerde idrar yolu, kadınlarda vajenden alınan bir kültür sonrası antibiyotik tedavisi ise hızlıca ve etkin tedavi mümkündür. Ancak, önemli nokta partnerlerin birlikte ve eş zamanlı tedavisidir. Viral hastalıklarda da tanı konulduktan sonra antiviral ilaçlar ile kontrol altına alınabilir. Günümüzde HIV (AIDS) enfeksiyonlarında bile etkin tedavi mümkündür.
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR KAN VE TÜKÜRÜK İLE DE BULAŞIR MI?
Evet hasta kişilerin tüm vücut salgıları bulaşta etkilidir ve tükürükte bu yollardan birisidir.
CİNSEL YOLLA KADINLARA HANGİ HASTALIKLAR BULAŞIR?
Cinsel yolla kadınlarda sıklıkla mantar (kandidiyazis), trikomanas, vajinit, herpes (uçuk), kondilom (HPV), HIV, hepatit gibi enfeksiyonları görülür.
CİNSEL YOLLA ERKEKLERE HANGİ HASTALIKLAR BULAŞIR?
Erkekler de cinsel yolla bulaş sonucu üretirler, herpes, HPV başta olmak üzere, HIV, sfiliz, hepatit gibi enfeksiyonlar sıklıkla izlenir.
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLARDA KADINLAR MI DAHA FAZLA RİSK ALTINDADIR, ERKEKLER Mİ?
Erkekler genelde enfeksiyonu taşıyıcıdır. Kadınlar ise enfeksiyona maruz kalan kesimdir. Genelde erkeklerde daha fazla klinik bulgu vermesine rağmen, kadınlar cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar açısından daha fazla risk altındadır ve klinik belirti vermezler. Bu nedenle tedavideki gecikmeye bağlı kadın hastalarda önemli sağlık sorunlarına neden olabilir. Yine de erken tanı ve tedavi her iki cinsiyet içinde önemlidir.
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR HAYATİ RİSKE NEDEN OLUR MU?
Tedavi edilmemiş her hastalık gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar da önemli sağlık sorunlarına yol açabilir. Üretritler özellikle gonoreye bağlı enfeksiyonlar erkeklerde sperm kanallarında enfeksiyonlar ve tıkanmaya yol açarak tıkayıcı tipte azoospermiye neden olabilir.
Hepatit enfeksiyonları karaciğer yetmezliği ile sonuçlanan ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. HIV enfeksiyonu tedavi edilmediği takdirde bağışıklık sistemini baskılayarak pek çok ek soruna neden olur.
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR PENİS VE RAHİM KANSERİNE NEDEN OLABİLİR Mİ?
HPV enfeksiyonları ülkemizdeki formları genelde erkeklerde sadece peniste lezyon oluştururken, yurt dışı formları penis kanserlerinin en önemli nedenleri arasındadır. Yine HPV enfeksiyonları kadınlarda rahim ağzı kanserlerinin en önemli nedenlerinden biridir.
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR İÇİN HANGİ BÖLÜM DOKTORUNA GÖRÜNMEK GEREKİR?
Erkekler için Üroloji, kadınlar için Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı tarafından değerlendirme yapılmalıdır. Önemli olan partnerlerin her ikisinin de değerlendirilmesi ve eş zamanlı olarak tedavi edilmesidir. Tek taraflı tedavilerde uygulama başarısız ve etkisizidir. Çünkü tedavi edilmeyen partnerde enfeksiyon ajanı halen daha kronik olarak mevcut olacağı için sürekli enfeksiyon alışverişi devam edecektir.
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLARIN BELİRLENMESİ İÇİN HANGİ TEST VE İŞLEMLER YAPILIR?
Yakınması olan hastalarda erkeklerde idrar yolundan alınan sürüntü kültürü, kadınlarda ise vajenden alınan sürüntü kültürü ile mikroorganizma saptanması yapılır. Gerekli durumlarda erkeklerde rektal muayene ile prostat masajı yapılarak prostat sıvının mikroskobik incelemesi de yapılabilir. Viral enfeksiyonların tanısı ve enfeksiyonun genel etkisi değerlendirmek için ise kan testleri gereklidir. Viral enfeksiyonlar için virüs kanda oluşturduğu antijen ve antikorlar değerlendirilir.
CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR NE ZAMAN BELLİ OLUR?
Süre enfeksiyonun türüne ve kişinin bağışıklık durumuna göre değişir. Bakteriyel enfeksiyonlar (bel soğukluğu, üretrit), bazı viral enfeksiyonlar (herpes) genelde 2-3 gün içinde klinik bulgu vermektedir. Buna karşılık viral enfeksiyonların belirtisi (hepatit, HIV) daha uzun süre içinde ortaya çıkabilir ve sadece kan testleri ile de saptanabilir. Bu nedenle şüpheli durumdan sonra 3-6 ay ara ile kan testlerini tekrarlatmak faydalıdır.
