Türkiye'nin ilk kadın mitinginin 101. yılı

Kastamonu’nun doğal, kültürel ve tarihsel mirasına sahip çıkarak ilin sürdürülebilir gelişimine katkıda bulunmak, yerel değerlere ait bilinirliği artırarak Türkiye’de ve dünyada tanıtmak üzere 2017 yılında kurulmuş bir sivil girişim olan Dünya Mirası Kastamonu İnisiyatifi (DMKI), 2020 yılı Aralık ayında önemli bir tarihi konuyu; 10 Aralık 1919 tarihinde gerçekleşen ülkemizin ilk kadın mitinginin gündeme taşıyor.Bilindiği gibi Birinci Dünya Savaşı’nı takiben Anadolu topraklarının paylaşımını öngören 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi sonrasında, Atatürk 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak Milli Mücade’yi başlattı. İLK KADIN MİTİNGİNE GİDEN YOLDA NELER YAŞANDI?Batı Karadeniz’in tüm bu süreçte kilit bir rol üstlendi. Özellikle Kastamonu, işgal altında olmadığı için, mücadeleye büyük bir insan kaynağı ve lojistik destek sağladı Büyük ölçüde eğitimli ve aydın bir il olan Kastamonu’da her kesimden kadının da bu dönemde mücadeleye büyük destek verdikleri görülüyor. 1880'li yıllardaki kayıtlar Kastamonu'da bir Kız Rüşdiyesinin varlığını gösterir, 1899'da Kız Sanayi Mektebi, 1915 yılında Kız Öğretmen Okulu (Darülmuallimat) açılmış. Hem Kastamonu'nun hem de Anadolu'nun ilk kadın milletvekillerinden olan Hacer Dicle de bu okulun mezunları arasındadır. Milli Mücadele döneminde ilde - merkez ve ilçelerde olmak üzere - iki binin üzerinde öğrencisi olan toplam 23 kız okulu olduğunun altını çizmek gerekir. Kadınların gerek iş hayatında – o dönem çiftliklerin yönetimi gibi konularda – gerekse sosyal yaşamda ve aile içinde son derece güçlü figürler oldukları Kastamonu, kadınların sivil toplum örgütlenmesi açısından da 1900’lerin başlarından beri aktif bir kent. Kadınların organize ettiği askeri destekleyecek yardım kuruluşlarını, Kastamonu kadınlar şubesi 1912 yılında kurulan eski adıyla Hilal-i Ahmer, yani Kızılay izlemiş. Dönemin koşulları nedeniyle Ankara ve çevresinin dış dünya ile bağlantısı Kastamonu ve İnebolu üzerinden yapılmak zorundaydı, bu nedenle Miralay Osman Bey, Ankara’dan Kastamonu’ya gönderilmiş, şehir 16 Eylül 1919 günü Kuvâ-yı Milliye’ye katılmıştır. Akabinde, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Kastamonu Şubesi kurulmuş ve cemiyete maddi destek sağlamak isteyen kadınlar, on kişilik bir komite kurmuşlardır: İsmet Hanım (Başkan, Mevlevi Şeyhi Tahir Âmil Çelebi’nin eşi), Zekiye Hanım (II. Başkan, Polis Müdürü Halil Bey’in eşi), Saime Ayoğlu (Sekreter, Sağlık Müdürü Dr. Ferruh Niyazi Bey’in eşi), İzbelizâde Hâfize Selman Hanım (Veznedar), Kâmuran Hanım (üye, Defterdar Ferit Recai Bey’in eşi), Bedriye Hanım (üye, Maarif Müdürü Talat Bey’in eşi), Hâfize Nebiye Hanım (üye, Şeyh Ziyaeddin Efendi’nin eşi), Neyyire Hanım (üye, Reji Müdürü Ömer Bey’in kızı). Kastamonu Üniversitesi’nden Dr. Mustafa Eski’nin araştırmaları gösteriyor ki, Kastamonulu kadınlar yaşamın her alanında, toplumun her noktasında olduğu gibi, iş hayatında da etkin ve üretken olmayı daima önemsemişler. Bu nedenle, yüzyılı aşan bir süre önce; 1916’da “Kadınlar İş Yurdu Cemiyeti”ni kurmuşlar. Yedi kişilik yönetim kurulu tarafından idare edilen derneğe tam 100 kadın üye olmuş. Kadınları meslek sahibi yapmak için biçki, dikiş ve el sanatları kursları açılmış; aynı zamanda sosyalleşmeleri de düşünülmüş. Dönemin gazetelerinden Kastamonu Vilayet Gazetesi’nin haberine göre, Kastamonu kadınları, 10 Aralık 1919 günü ise, bu yıl 101.yıl dönümünü kutladığımız, çok anlamlı bir miting düzenlemişler. Mitingde Zekiye Hanım, Kız Öğretmen Okulu Müdiresi Hikmet Hanım, yardımcısı İclâl Hanım ve Miralay Osman Bey’in kızı Refika Hanım birer konuşma yapmışlardır.ÇAĞIN İLERİSİNDE FEDAKAR VE CESUR YAKLAŞIMÜç bini aşkın kadın, Kız Öğretmen Okulu bahçesinde toplanarak işgalleri protesto etmiş, yedi kadının öncülüğünde gerçekleşen bu örgütlü ve büyük buluşma, Milli Mücadele tarihine ilişkin yazılarda ülkemizin ilk kadın mitingi olarak kayıt altına alınmış. Kadınların kurtuluş mücadelesinde cephe gerisinde gösterdiği fedakar ve cesur yaklaşımı, çağının ilerisinde, akılcı ve diplomatik yollarla da desteklediğini göstermesi bakımından özellikle önem taşımıştır. KADINLARDAN DİPLOMATİK TELGRAFKastamonulu kadınlar dünyaya seslerini duyurmak için bir araya gelmekle kalmamış, Anadolu işgali hakkındaki görüşlerini bildirmek için diplomasi yolunu da kullanarak, hem Osmanlı yönetimine, hem de dünya liderlerinin eşlerine (Dönemin İngiltere Kraliçesi, ABD Başkanı Wilson’ın Eşi, Fransa Cumhurbaşkanı Poincare’in Eşi) telgraflar yollamışlardır. Telgrafların diplomatik bir üslûpla kaleme alındığı görülüyor. Söz gelimi, Fransa ile tarihteki ikili ilişkilerimize değinilmiş; Amerika'ya da Wilson Prensipleri hatırlatılmış. İngiltere Kraliçesine çekilen telgrafta ise tarihsel dostluğa vurgu yapılmış. Yine dönemin yerel gazetesi Açıkgöz Gazetesi’nin haberine göre, Kastamonu Kadınlar Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Başkanı Zekiye Hanım’ın yanı sıra, Kız Öğretmen Okulu Müdiresi Hikmet Hanım, yardımcısı İclâl Hanım ve Miralay Osman Bey’in kızı Refika Hanım da mitingde birer konuşma yapmışlar. Zekiye Hanım; ülkemizin içinde bulunduğu durumu anlatmış ve işgallere son verilmesini istemiş. Gazeteye yansıyan ve bugünkü bakış açısıyla, fedakarca olduğu kadar feminist bir yaklaşım da içeren konuşmasında şunları söylemiş: “Kardeşler, hemşireler! Daha bir sene evvel kırmızı rengi ile başımızda dalgalanan ulu sancağımız görüyorsunuz ki siyahlara, mâtemlere büründü (...) Hanımlar! Biz dünyayı kanlara boğan, insanları tavuklar gibi boğazlayan erkeklere müracaat edecek değiliz. Bizim gibi şefkatle, merhametle düşündüklerine şüphe etmediğimiz İtilâf Devletleri’nin büyük kadınlarına müracaat edecek ve birer telgrafla, bize yapılan haksızlıkları yazacak ve anlatacağız.”100. YILI NASIL KUTLANDI?Ülkemizin ilk kadın mitinginin 100.yılında, Dünya Mirası Kastamonu İnisiyatifi, kültür & sanat alanına odaklı etkinlikler düzenlemişti. “Kastamonu’dan Dünyaya Açılan Kadın Ufku” üst başlığında düzenlenen etkinlikler şunlardı: Kastamonu Saray Hamamı Kültür ve Sanat Merkezi’nde İzzeddin Çalışlar küratörlüğünde ve Cubis Art yönetiminde “Milli Mücadele ve Kastamonu” başlıklı bir dönem sergisi, İstanbul Cemal Reşit Rey Konser Salonu’nda Kastamonu Kadın Mitingi’nin 100.yılı onuruna besteci ve orkestra şefi Oğuzhan Balcı’nın bestelediği senfonik eserin prömiyeri ve Tarih Vakfı işbirliğiyle “Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne feminizmin tarihi, milli mücadele döneminde kadın ve Kastamonu Kadın Mitingi” ana başlıklarının ele alındığı bir panel.101. YIL KUTLAMALARI DİJİTALDEBu yıl ise, pandemi koşulları nedeniyle etkinlikler dijital platformlara taşındı. “Ulusal Ölçekte Ekonomiye Katma Değer Yaratan Kadınlar” başlıklı dijital buluşma; 11 Aralık Cuma günü saat 21.00’de Kale Grubu Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su olan Zeynep Bodur Okyay ve Dünya EKO A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı, Demirkent Eğitim ve Araştırma Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı Didem Demirkent’in katılımıyla gerçekleşecek. 12 Aralık Cumartesi günü aynı saatte gerçekleşecek “İlham Veren Kastamonulu Kadınlar” temalı dijital buluşmada ise Kastamonulu şampiyon sporcular, çevre ve eğitim aktivistleri, kamu görevlileri gibi farklı profillerdeki Kastamonulu kadınlar, ilham verici hikayelerini paylaşacak. 11 ve 12 Aralık etkinlikleri, zoom üzerinden izlenebilecek.Mitingin 101.yılına ilişkin DMKİ Başkanı Atıf Uğurlu ve DMKİ üyesi, proje sözcüsü Zeynep Esen şunları söylediler: “Kastamonu Kadın Mitingi’nin 100.yıldönümünü geçtiğimiz yıl Kastamonu ve İstanbul’da ses getiren kültür ve sanat etkinlikleriyle kutlamanın ardından, çalışmalarımıza hız kesmeden devam ediyoruz. 101 yıl önce gerçekleşen bu önemli kadın inisiyatifini günümüze bağlayarak, bu yılki kutlamamızı ilham veren başarılı kadınlarımızla düzenleyeceğimiz dijital etkinliklerle taçlandırıyoruz. Yöredeki kadınların çeşitli alanlarda ufkunu açacak; Kastamonu ve Batı Karadeniz’de ‘Kadın Enstitüsü’ kurulması, ‘Kadın Heykeltraşlar Sempozyumu’, ‘Atlı Spor Klübü - Kadın Atlı Spor Takımı’ oluşturulması projelerimizin çalışmaları ise devam ediyor.” KASTAMONU SOKAKLARINDA 100. YIL COŞKUYLA KUTLANMIŞTI